فلج صورت که با نام فلج بلز نیز شناخته می شود ، به طور کلی به ضعف عضلات صورت اشاره دارد که عمدتاً ناشی از آسیب موقت یا دائمی به عصب صورت است. وقتی یک عصب صورت بدرستی کار نمی کند یا از بین رفته است، ماهیچه های صورت سیگنال های لازم را برای عملکرد صحیح دریافت نمی کنند. این منجر به فلج شدن قسمت آسیب دیده صورت می شود که می تواند حرکت چشم(ها) و یا دهان و همچنین سایر نواحی را تحت تاثیر قرار دهد. فلج صورت درجات مختلفی دارد: گاهی فقط نیمه پایینی صورت، گاهی یک طرف صورت و در بعضی موارد هر دو طرف صورت مبتلا می شود. فیزیوتراپی یکی از روشهای موثر در مدیریت این بیماری است.
هر طرف صورت عصب صورت مخصوص به خود را دارد، بنابراین آسیب به عصب صورت سمت چپ فقط روی سمت چپ صورت تأثیر می گذارد و بالعکس. هر عصب از مغز شروع می شود و وارد صورت تا جلوی گوش می شود و سپس به پنج شاخه جداگانه تقسیم می شود. این شاخه ها ماهیچه هایی را که برای بیان صورت استفاده می شوند تامین می کنند. اشک، تولید بزاق و طعم نیز به روش های مختلف توسط عصب صورت کنترل می شود.
علائم مختلفی وجود دارد که می تواند با فلج صورت همراه باشد. همچنین اغلب به اشتباه تصور می شود که مشکلاتی که افراد مبتلا به فلج صورت با آن مواجه هستند صرفا جنبه زیبایی دارند، اما در واقعیت آنها طیف گسترده ای از مشکلات را تجربه می کنند.
سه نوع مختلف آسیب عصب صورت وجود دارد:
آسیب درجه یک – زمانی که عصب صورت فقط ضربه خورده یا کبود شده و در عرض هشت هفته بهبود می یابد.
آسیب درجه دوم – جایی که عصب صورت به شدت آسیب می بیند اما همچنان لایه بیرونی خود را حفظ می کند. عصب در حدود چهار ماهگی شروع به نشان دادن اولین نشانه های بهبودی می کند، زیرا به آرامی خود را با سرعت حدود یک میلی متر در روز ترمیم می کند.
آسیب درجه سوم – هنگامی که عصب صورت به شدت آسیب می بیند، بهبودی بسیار کندتر و همیشه ناقص است. گاهی اوقات عصب به طور کامل قطع می شود و برای بازیابی عملکرد صورت نیاز به ترمیم جراحی است.
علت فلج صورت چیست؟
اگرچه شایع ترین علت فلج صورت فلج بل است، اما در واقع علل مختلفی برای فلج صورت وجود دارد و درمان و پیش آگهی بسته به علت آن بسیار متفاوت است. برخی از علل اصلی فلج صورت در زیر ذکر شده است:
- فلج بل، یک بیماری ایدیوپاتیک، به این معنی که هیچ علت قطعی ثابت نشده است، اگرچه ارتباطی با ویروس ها ایجاد شده است.
- عفونت های ویروسی مانند سندرم رمزی هانت.
- علل جراحی: به عنوان مثال هنگام برداشتن نوروم آکوستیک یا تومور عصب صورت، یا هنگام عمل بر روی غده پاروتید.
- علل باکتریایی مانند بیماری لایم یا به دنبال عفونت گوش میانی.
- بیماری های عصبی مانند نوروفیبروماتوز 2 یا سندرم گیلن باره.
- آسیب تروماتیک مانند شکستگی در مغز، جمجمه یا صورت.
- ترومای هنگام تولد: به عنوان مثال ناشی از فورسپس یا زایمان با نمایش صورت.
- شرایط مادرزادی مانند رشد غیر طبیعی عصب صورت یا ماهیچه در رحم.
- سندرم های ژنتیکی نادر مانند سندرم موبیوس یا سندرم CHARGE.
- سکته مغزی: اگرچه سکته مغزی می تواند باعث فلج صورت شود، اما کمی متفاوت است زیرا این مشکلات به دلیل آسیب مستقیم به عصب صورت ایجاد نمی شود. فلج در این حالت به دلیل آسیب مغزی و عدم انتقال صحیح پیام ها به عصب صورت است.
عضلات صورت چه وظایفی را انجام می دهند؟
- بالا بردن ابروها
- بستن چشم ها
- اخم کردن
- خندیدن با دهان باز
- لبخند زدن با دهان بسته
- لیفت لب بالا (levator labii)
- کشیدن لب پایین به پایین
- بیرون کشیدن لب پایین
- کشیدن فک و گوشه های دهان به آرامی به سمت پایین
- حرکت دادن بینی
علائم و نشانه های فلج عصب صورت
درد پشت گوش اغلب قبل از فلج صورت در فلج عصب صورت ایدیوپاتیک است. پارزی، اغلب با فلج کامل، در عرض چند ساعت ایجاد می شود و معمولاً در عرض 48 تا 72 ساعت به حداکثر می رسد.
بیماران ممکن است احساس بی حسی یا سنگینی در صورت را گزارش کنند. سمت آسیب دیده صاف و بی بیان می شود. توانایی چین و چروک پیشانی، پلک زدن و گریمس محدود است یا وجود ندارد. در موارد شدید، شقاق کف دست باز می شود و چشم بسته نمی شود و اغلب ملتحمه را تحریک کرده و قرنیه را خشک می کند.
معاینه حسی طبیعی است، اما مجرای شنوایی خارجی و یک لکه کوچک در پشت گوش (روی ماستوئید) ممکن است در لمس دردناک باشد. اگر ضایعه عصبی نزدیک به گانگلیون ژنیکوله باشد، ترشح بزاق، چشایی و اشکی ممکن است مختل شده و هیپراکوزیس وجود داشته باشد.
روشهای درمان
از خشک شدن قرنیه باید با استفاده مکرر از اشک طبیعی، آب نمک ایزوتونیک یا قطره متیل سلولز و استفاده متناوب از نوار چسب یا چسب برای کمک به بستن چشم، به ویژه در هنگام خواب، جلوگیری کرد.
در فلج عصب صورت ایدیوپاتیک، کورتیکواستروئیدها که به طور ایده آل در عرض 3 روز از شروع علائم شروع می شوند، منجر به بهبودی سریعتر و کاملتر می شوند. پردنیزون 60 تا 80 میلی گرم خوراکی یک بار در روز به مدت 1 هفته تجویز می شود، سپس به تدریج در هفته دوم کاهش می یابد.
داروهای ضد ویروسی موثر علیه ویروس هرپس سیمپلکس
فیزیوتراپی در درمان فلج صورت
فیزیوتراپی یک روش درمانی غیرتهاجمی است که با استفاده از تمرینات خاص، ماساژ، گرما درمانی و سایر تکنیک‌ها به بهبود عملکرد عضلات، کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند. در مورد فلج صورت، فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات فلج شده، بهبود هماهنگی عضلانی و بازیابی کنترل ارادی بر عضلات صورت انجام می‌شود.
اهداف اصلی فیزیوتراپی در درمان فلج صورت عبارتند از:
تقویت عضلات فلج شده: با انجام تمرینات خاص، عضلات ضعیف و فلج شده تقویت شده و به تدریج قدرت خود را باز می‌یابند.
بهبود هماهنگی عضلانی: تمرینات هماهنگی کمک می‌کنند تا عضلات صورت به طور هماهنگ با یکدیگر کار کنند و عملکرد طبیعی خود را بازیابند.
افزایش دامنه حرکتی: با انجام تمرینات کششی، دامنه حرکتی عضلات صورت افزایش یافته و سفتی و خشکی عضلات کاهش می‌یابد.
کاهش درد: برخی از تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند ماساژ و گرما درمانی می‌توانند به کاهش درد و اسپاسم عضلانی کمک کنند.
بهبود عملکرد صورت: با بهبود قدرت، هماهنگی و دامنه حرکتی عضلات صورت، عملکردهای روزمره مانند غذا خوردن، صحبت کردن و بیان احساسات بهبود می‌یابد.
تمرینات فیزیوتراپی برای فلج صورت
تمرینات فیزیوتراپی برای فلج صورت توسط فیزیوتراپیست متخصص و با توجه به شرایط هر بیمار طراحی می‌شود. برخی از تمرینات رایج عبارتند از:
تمرینات صورت: شامل حرکات مختلف لب‌ها، گونه‌ها، ابروها و چشم‌ها برای تقویت عضلات صورت
ماساژ: ماساژ ملایم عضلات صورت برای بهبود گردش خون و کاهش اسپاسم
تحریک الکتریکی: استفاده از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات فلج شده
تمرینات بلع: برای بهبود عملکرد عضلات درگیر در بلع
تمرینات تنفسی: برای بهبود کنترل تنفس و هماهنگی عضلات صورت
چه زمانی باید به فیزیوتراپی مراجعه کرد؟
هر چه زودتر درمان فیزیوتراپی را شروع کنید، احتمال بهبودی کامل و سریعتر خواهد بود. در صورت مشاهده علائم فلج صورت مانند افتادگی یک طرف صورت، مشکل در بستن چشم، مشکل در صحبت کردن یا غذا خوردن، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک پس از تشخیص، شما را به فیزیوتراپیست ارجاع خواهد داد.
